สะบ้าบ่อน
องค์ บรรจุน สะบ้า เป็น เกมกีฬา พื้นบ้าน ของชนชาติต่าง ๆ ทั่วไป ในแถบ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้แก่ ไทย ลาว มลายู ลั๊วะ ชอง และ มอญ เป็นต้น ไม่มี หลักฐาน แน่ชัด ว่าชนชาติใดเริ่มเล่นก่อน เป็นชาติแรก และมีมาแต่เมื่อใด ซึ่ง แต่ละชนชาติ ก็มี บุคลิคลักษณะ เป็นของตัวเอง ในส่วนของ ชาวมอญ ก็มีรูปแบบเฉพาะตัวที่โดดเด่น นิยมเล่นและถ่ายทอดสืบต่อกันมา แต่โบราณ
การเล่นสะบ้า มักเล่นกันใน เทศกาลสงกรานต์ โดยเล่น ใต้ถุนบ้าน หรือ บริเวณ ที่มีพื้นที่โล่งกว้าง สมัยก่อน บ้านคนมอญ มักเป็น บ้านสองชั้น ใต้ถุนโล่งกว้าง แต่ละหมู่บ้านจะมีการ เล่นสะบ้า กันเกือบทุกหลังคาเรือน แต่ปัจจุบันจะมี การเล่น เฉพาะบ้านที่มีความพร้อมและ ได้รับเลือกเอาไว้เท่านั้น โดยมี การแข่งขัน กันเพื่อ ความสนุกสนาน และ ความสามัคคี กันในหมู่บ้าน
สะบ้ามี ๒ ประเภท คือ สะบ้าบ่อน (สะบ้าหนุ่มสาว) และสะบ้าทอยไกล ส่วนสะบ้ารำ เป็น เอกลักษณ์เฉพาะถิ่น ของ ชาวมอญ บางไส้ไก่ กรุงเทพฯ ซึ่งในที่นี้จะพูดเฉพาะ สะบ้าบ่อน เท่านั้น
การเตรียมบ่อน ต้องปรับลานดิน ทุบดินให้เรียบ โดยเลือกที่โล่งกว้างประมาณ ๕ เมตรขึ้นไป แล้วแต่ว่าจะต้องการให้สาว ๆ นั่งได้กี่คน เช่น ๕-๘ คน เป็นต้น หา ไม้กระดาน มากั้นไว้ทั้ง ๔ ด้าน กันลูกสะบ้ากระเด็นออก ประดับประดา บริเวณบ่อน ด้วย ทางมะพร้าวผ่าซีก กระดาษสี ผ้าสี พวงมะโหด มีการเตรียมอาหารและ เครื่องดื่ม ไว้รับรองแขกด้วย หนุ่ม ๆ ที่จะมา เล่นสะบ้า ต้องเป็นหนุ่มบ้านอื่น มีหัวหน้าซึ่งอาวุโสกว่าใครนำมา รุ่นน้อง ต้องเชื่อฟังอย่างเคร่งครัด มาและเจรจาขอเล่น หากฝ่ายสาว ยินยอมก็เชื้อเชิญเข้าไปเล่นได้ ทั้งนี้ การเล่น ทุกบททุกตอนจะอยู่ในสายตาของ ผู้หลักผู้ใหญ่ ตลอดเวลา ซึ่งมักแอบดูมาลงมาจากบนบ้าน มองลอดทาง ช่องต่างระดับ ระหว่างตัวเรือนกับชานเรือน (มอญเรียก ฮะหยู่) สังเกต ดู พฤติกรรม และ บุคลิกท่าทาง ลูกเขยหลานเขยในอนาคต
อุปกรณ์การเล่น มีเพียงลูกสะบ้าประจำตัวทั้ง ๒ ฝ่าย ลักษณะกลมแบน ลูกสะบ้า ของผู้ชายเล็กกว่าของฝ่ายหญิง ในอดีต ลูกสะบ้า ใช้เม็ดในของ ฝักสะบ้า จริง ๆ แต่ปัจจุบันหายาก จึงมัก กลึง จากไม้ เขาควาย หรือ ทองเหลือง แล้วแต่ฐานะของเจ้าบ้าน
กติกาการเล่น กฏกติกาและวิธีการเล่นให้ยึด ทางฝ่ายหญิง เป็นหลัก ซึ่งในแต่ละหมู่บ้านแต่ละถิ่นก็มีความแตกต่างกันไป ในที่นี้จะขอยก ตัวอย่าง ท่าเล่นของ บ้านบางกระดี่ มาประกอบ ดังนี้
. อีมายฮะเกริ่ม หรือ มายฮะเกริ่ม
. ถิ่งเติง หรือ อีเถิ่งเติง
. โปะฮ์ฮะจ๊อด หรือ อีโป๊ะฮ์ฮะจ่อด
. โซบาเก่ม
. ฮะอุบ หรือ อีฮะอุบ
. อีแปะ
. อีตั่น
. อีฮะเร็ต
. อีงาก์จ
. อีนัง หรือ อีนังตัวปอย
. อีมายพาด
. อีโหล่น
. อีสื้อ หรือ อีสื่อ
ฝ่ายชายและหญิงผลัดกันเล่น เล่นไปตามท่าต่าง ๆ เมื่อฝ่ายใดตกเป็นฝ่ายพ่ายแพ้ (ทอยสะบ้าไม่ถูกเป้าของอีกฝ่าย) จะต้องถูกยึดลูกสะบ้า เมื่อต้องการขอคืนก็ต้องยอมทำตามฝ่ายที่ชนะสั่ง เช่น ให้ฟ้อน รำ เต้น หรือทำท่าทำทางตลกขบขัน จนเป็นที่พอใจของฝ่ายชนะ จึงจะได้ ลูกสะบ้า คืน แล้วก็สลับกันเล่นไปเรื่อย ๆ ตลอดระยะเวลาที่ เล่นสะบ้า นี้ มักจะมีดนตรีประกอบและ มีการร้องเชียร์ จากผู้ชมไปเรื่อย ๆ ประกอบกับกลุ่มหนุ่ม ๆ ที่ชอบสนุก ในหมู่บ้าน ที่รวมตัวกันตระเวณ มาพร้อมด้วย เครื่องดนตรี พากัน ร้องรำทำเพลง เป็นการ "กล่อมบ่อน" ทำให้ บรรยากาศ สนุกสนานยิ่งขึ้น อาจมีหลายกลุ่ม หมุนเวียนไปทีละบ่อนทั่วทั้งหมู่บ้าน เป็นที่สนุกสนาน
ในระหว่างการเล่นนี้ จะมี การต่อรอง ให้ถูกทำโทษน้อย ๆ มีการแกล้งเล่นพลาด แกล้งล้ม เพื่อออดอ้อนสาว บางคนมีน้ำใจนักกีฬา บางคนแพ้ชวนตี ซึ่งผู้ชมจะสังเกตเห็นได้ ในอดีต หนุ่มสาว จะมีโอกาสใกล้ชิดพูดคุยกัน ก็เฉพาะช่วงเวลาเหล่านี้นี่เอง เกมสะบ้า จึงเป็นสิ่งที่ทุกคนนับวันรอ และเล่นกันด้วยชีวิตชีวา ต่างจากปัจจุบันที่เล่นกันเหมือนถูก ตั้งโปรแกรม คอมพิวเตอร์ มาจากบ้าน รีบ ๆ ให้ครบขั้นตอน ขาดสีสันและชีวิตชีวาอย่างในอดีต
การเล่นสะบ้า
สะบ้ามี ๒ ประเภท คือ สะบ้าบ่อน (สะบ้าหนุ่มสาว) และสะบ้าทอยไกล ส่วนสะบ้ารำ เป็น
การเตรียมบ่อน ต้องปรับลานดิน ทุบดินให้เรียบ โดยเลือกที่โล่งกว้างประมาณ ๕ เมตรขึ้นไป แล้วแต่ว่าจะต้องการให้สาว ๆ นั่งได้กี่คน เช่น ๕-๘ คน เป็นต้น หา
อุปกรณ์การเล่น มีเพียงลูกสะบ้าประจำตัวทั้ง ๒ ฝ่าย ลักษณะกลมแบน ลูกสะบ้า
กติกาการเล่น กฏกติกาและวิธีการเล่นให้ยึด
. อีมายฮะเกริ่ม หรือ มายฮะเกริ่ม
. ถิ่งเติง หรือ อีเถิ่งเติง
. โปะฮ์ฮะจ๊อด หรือ อีโป๊ะฮ์ฮะจ่อด
. โซบาเก่ม
. ฮะอุบ หรือ อีฮะอุบ
. อีแปะ
. อีตั่น
. อีฮะเร็ต
. อีงาก์จ
. อีนัง หรือ อีนังตัวปอย
. อีมายพาด
. อีโหล่น
. อีสื้อ หรือ อีสื่อ
ฝ่ายชายและหญิงผลัดกันเล่น เล่นไปตามท่าต่าง ๆ เมื่อฝ่ายใดตกเป็นฝ่ายพ่ายแพ้ (ทอยสะบ้าไม่ถูกเป้าของอีกฝ่าย) จะต้องถูกยึดลูกสะบ้า เมื่อต้องการขอคืนก็ต้องยอมทำตามฝ่ายที่ชนะสั่ง เช่น ให้ฟ้อน รำ เต้น หรือทำท่าทำทางตลกขบขัน จนเป็นที่พอใจของฝ่ายชนะ จึงจะได้
ในระหว่างการเล่นนี้ จะมี
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น